Büyüme temposunun düştüğü, emek üretkenliği artış hızının azaldığı ve daha fazla borçlanmanın olduğu bir neoliberalizmin, doğrudan kapitalizmin krizi anlamına geldiğini söyleyen Ümit Akçay, yıkılması için öznenin ihtiyaç olduğuna dikkat çekti

Ekonomi yazarı Ümit Akçay, dört yazılık mini yazı dizisinin son nüshasında hegemonya krizine eşlik eden ve 2008’den bu yana devam eden ekonomik kriz konjonktürünün sistemik bağlantılarını ele aldı.

Akçay yazısına, 2008 küresel ekonomik krizi için “Neoliberalizmin krizi mi, yoksa neoliberalizm içi bir kriz mi?” sorusunu sorarak başladı.

Merkez kapitalist ülkelerdeki politika yapıcıların ikinci şık lehine tespitlerde bulunduğunu ve buna göre davrandığını, zira ilk şıkkın ancak mevcut neoliberal politikaları sürdürmenin daha maliyetli hale gelmesi durumunda tercih edilebileceğini belirten Akçay, “Karşımızdaki neoliberalizmin krizi olsa dahi, bu aynı anda kapitalizmin krizi anlamına gelmeyebilir. Zira kapitalizm içinde olası tek ekonomi politikası neoliberalizm değil” diye ekledi.

Neoliberal krizin üç gelişmesi

Neoliberalizmin, 1970’lerdeki krize sermayenin verdiği yanıt olduğunu anımsatan Akçay, bu bağlamda güncel krizi ise üç önemli gelişme üzerinden okudu:

1. Neoliberal dönemde gerek dünya ekonomisinin gerekse erken kapitalistleşmiş ülkelerin ekonomik büyüme temposu yavaşladı. Geç kapitalistleşmiş ülkelerin arasında daha hızlı büyümeleri görmek mümkün oldu. Ancak bu ülkeler de zaten neoliberal politikaları harfiyen takip etmeyenlerden oluşuyor. Kısacası 1970’lerdeki yapısal kriz konjonktürü içinde ekonomik büyüme temposu azalıyor ve neoliberalizm, büyümeyi canlandıramadı.
2. Teknolojik yenilikler çok sınırlı sayıda firma tarafından yapılabildi, şirketlerin ezici bir çoğunluğu ortalama teknoloji ile çalışıyor. Dolayısıyla kapitalizmin alamet-i farikası olan emek verimliliğinin sistematik ve istikrarlı artışı, yine 1970’lerdeki krizden bu yana gözlemlenemiyor.
3. Üretken alanda kâr oranları düşünce firmalar finansal alana kaydı. Devlet, finans üzerindeki sınırlayıcı düzenlemeleri kaldırdı ve finansın ekonomideki rolü daha da arttı. Bu ise borcun, özellikle firma ve hanehalkı borcunun artması anlamına geldi.

Kriz, kapitalizmin krizi ama değişim için özneye ihtiyaç var!

Üç güncel gelişmeyi; yani büyüme temposunun düşmesini, emek üretkenliği artış hızının azalmasını ve daha fazla borçlanmayı birleştirdiğimizde neoliberalizmin amaçlanan sonucu veremediği tablosunun çıktığını kaydeden Akçay, “Tam da bu nedenle, kriz, yapısal olduğu kadar sistemiktir, yani bahsettiğimiz kapitalizmin krizidir” diye ekledi.

Akçay, yazısını ise önemli bir uyarıyla bitirdi:

Ancak kapitalizm, sadece teknik bir üretim organizasyonu değildir. Bu nedenle bizzat üretimin kapitalist organizasyonu, kendi amaçlarına ulaşamadığında dahi sistem kendiliğinden yıkılmaz, yıkılmıyor da. Yukarıda değindiğim, neoliberalizm içi kriz ancak bir özne sayesinde neoliberalizmin krizine dönüşebilir. Neoliberalizmin krizinin, kapitalizm içi bir krizden kapitalizmin krizi haline gelmesi için de benzer şekilde bir özneye ihtiyaç var.

Yazının tamamını okumak için tıklayın.

Sendika.Org