Toplumsal Hukuk, depremin ardından hukuki olarak sıkça sorulan sorulara cevap olması adına “Depremzedeler için hukuki rehber” broşürü yayımladı
Toplumsal Hukuk, depremin ardından hukuki olarak sıkça sorulan sorulara cevap olması adına “Depremzedeler için hukuki rehber” broşürü yayımladı.Başvuru, destek ve şikayet mekanizmaları, tazminat hakları, mirasçılık işlemleri, hasar tespit işlemleri, çalışma hayatı ve mülteci olma durumuna dair soruların ve yanıtların yer aldığı broşürün önsözünde şu ifadeler yer aldı:
Bugün henüz yaşama tutunma mücadelesi devam ederken, karşımıza çıkan en temel hukuki sorulara cevap verecek bir rehber ile zamanla büyüyeceğini bildiğimiz hak mücadelesinin ilk adımlarında kolaylaştırıcı olmak istedik.
Rehberde, toplumsal hukukçular olarak bulunduğumuz bölgelerde, bizlere yönetilen soruları yanıtlamaya çalıştık. Pek çok sorunun henüz yanıtsız olduğunun da farkındayız. Nitekim bugün deprem bölgesinde pek çok yerde hala yaşamda kalma mücadelesi veriliyor ve kapısı çalınacak bir kamu kurumu dahi yok
14 sayfadan oluşan broşürün soru cevap kısımları şu şekilde:
1-Deprem bölgesindeyim burayı evraksız terk edersek gittiğimiz ilde yardım alabiliyor muyuz? Haklarımız zayi olur mu? Bu bilgi kesin midir buna ilişkin resmi duyuru var mıdır?
Deprem bölgesinden herhangi bir başvuru yapmaksızın veya belge almaksızın kendi imkanlarıyla ayrılanlar gittikleri illerdeki valilikler ya da kaymakamlıklara başvurmaları halinde bulundukları illerdeki yardımlardan yararlanabilmektedirler. Ayrıca deprem bölgesinden ayrılmak için herhangi bir kuruma başvurma zorunluluğu yoktur.
2- Gittiğim ilde yardım alabilmek için neler yapmam lazım?
Deprem Bölgesinden ayrılan kişiler için gittikleri İl Valiliklerine veya İlçe Kaymakamlıklarının Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı’na ayni ve nakdi yardım için başvuru yapılabilmektedir.
Hasar raporu olan ve hasar durumu e-devlete işlenmiş binalardaki depremzedeler Ziraat Bankası şubelerine giderek 10 bin TL nakdi yardımı alabilmektedir.
Bunun yanında evleri yıkık, acil yıkılacak ve hasarlı olan kişiler için 15 bin TL taşınma desteği; aynı zamanda bu kişilerin kiraya çıkması durumunda 1 yıl boyunca ev sahibi ise aylık 5.000, kiracı ise aylık 2.000 TL Ziraat Bankası üzerinden kira yardımı alması mümkündür.
3-İkametgah adresim deprem bölgesinin dışında ancak normalde deprem bölgesinde yaşıyorum, depremzedeyim. Yardımlardan faydalanabilir miyim, deprem bölgesinde yaşadığımı nasıl ispat edebilirim?
Öncelikle deprem bölgesinde yaşadığınızı ispat etmeniz gerekir. Deprem bölgesinde yaşadığınızı ikametgah kaydınız yoksa ev sahibi iseniz tapu belgesi ile kiracı iseniz kira kontratı, adınıza kayıtlı abonelikler ile çalışıyor iseniz Sgk kaydınızı gösterir belge ile bulunduğunuz yer nüfus müdürlüğüne başvurarak geriye dönük ikametgah bildirimini yapabilirsiniz. Ancak deprem bölgesinde birçok kamu kurumu yıkıldığı ve hasar gördüğü için bu işlemler zaman almaktadır.
4- Yakınımızı kendimiz çıkardık, beklememek için defnettik. Bunu nasıl belgelendireceğim?
5-Kimliğim de göçük altında kaldı/kimliği almayı unuttum/kaybettim, ne yapmam lazım?
Size en yakın ilçe nüfus müdürlüğüne veya mobil nüfus müdürlüklerine başvurabilirsiniz. Sıra beklemeksizin ve ücretsiz olarak işlemleriniz gerçekleştirilmektedir. 15 yaş altı çocuklar için e devlet üzerinden başvuru yapılabilmekte ve kimlik kartı basılarak başvuru adresine gönderilmektedir.
E-devlet üzerinden ve bulunduğunuz yer nüfus müdürlüklerine başvuru yaparak geçici kimlik belgenizi oluşturabilirsiniz. Parmak izi doğrulaması ile giriş yapılarak sistemden tanımlı fotoğrafınız ile işlem yapılmaktadır. İlk aşamada geçici kimlik belgesi düzenlenmekte ve asıl kimlik şahsın bildirdiği yerleşim yerine teslim edilmektedir. PTT görevlisi kişiyi bulamazsa ilçe nüfus müdürlüğüne teslim etmektedir.
Kişiler 1.derece yakınları, akrabaları veya o kişiyi tanıyan kişilerden biri ile ve yanlarında son 6 ay içerisinde çekilmiş biyometrik fotoğrafla başvurmaları halinde geçici kimlik belgesi düzenlenmekte ve asıl kimlik şahsın bildirdiği yerleşim yerine teslim edilmektedir. PTT görevlisi kişiyi bulamazsa ilçe nüfus müdürlüğüne teslim etmektedir.
6-Evimin yakınında bir çadırda kalıyorum. Çadırdan çıkmam ve çadır kente geçmem söyleniyor. Gitmek zorunda mıyım?
Çadırkente geçmek bir zorunluluk değildir. Güvenli bölgelerde, ulaşımı engellemeyecek şekilde,hijyen olanaklarınızı sağlayacak ve kendi ihtiyaçlarınızı karşılayabilecek durumda iseniz kendi çadırınızda kalabilirsiniz.
7-Depremden yaralı kurtuldum, başka bir ilde özel hastanede tedavim yapıldı. Hastane benden para isteyebilir mi?
7269 sayılı kanuna göre depremde yaralanan kimselere, resmi hastane ve tedavi evlerinde parasız bakılır. Resmi hastane ve tedavi evlerinde yer olmaması veya tedavi imkanı bulunmaması gibi sebeplerle zaruri olarak özel hastanelerde yapılan tedavi ücretleri sonradan bu kanun kapsamında ödenir.
Şayet acil olarak kamu birimlerince kendi iradeniz dışında o hastaneye mecburen yerleştirildiyseniz herhangi bir ücret ödemek zorunda değilsiniz.
8-Hastane benden para/senet istedi, nereye şikayet edebilirim?
Arayabileceğiniz numaralar ;
9-Hastane para vermezsem/ senet imzalamazsam hastaneyi terk edemeyeceğimi söylüyor. Hastaneden nasıl çıkabilirim?
Hiç kimse ödeme yapılmadığı gerekçesiyle alıkonulamaz. Hastanelerin ödeme yapılmadığı gerekçesiyle hastayı zorla tutması halinde TCK Md 109’da düzenlenen kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçu oluşur. Zorla senet imzalatma ya da para verilmediği gerekçesiyle hastanede tutulma halinde öncelikle kolluğa haber verilerek hastaneye gelinmesi ve tutanak tutularak şikayette bulunulması önerilir.
Hastane idaresine durumu izah etmenize rağmen sizi zorla hastanede tutmaya devam ederler ise;
10-Depremde evim/aracım/eşyam zarar gördü. Başvuru yapabileceğim bir idari kurum bulamadığım zaman bunu nasıl ispat edebilirim?
Zararlarınız ve olası hak kayıplarınız için sonrasında başvurularınızda kullanmak üzere konum bilgisini (mahalle, sokak, apartman adı vb. bilgileri ) ve zarar gören eşyalarınızın cins, adet, model bilgisini içeren fotoğraf ve video çekebilir, yanınızda bulunan kişilerle tutanak tutabilirsiniz.
1- Depremde yaralandım / yakınım yaralı. Herhangi bir tazminat hakkımız var mı? Ya da devlet buna dair bir duyuru yaptı mı ?
Depremde yaralananlar ve yakınlarının tazminat hakkı vardır.
Yaralanan kişi, karşılanmamış tedavi giderlerinin, yapılan bakım giderlerinin, çalışamadıkları süreyle sınırlı olarak uğradığı maddi zararın, maluliyete bağlı maddi zararının giderilmesini ve ayrıca manevi tazminat isteyebilir. Fiilen çalışmıyor olsanız bile maluliyetiniz varsa maddi ve manevi tazminat davası açabilirsiniz.
Ağır yaralanma hâlinde kişinin tazminat haklarının yanı sıra, yaralananın yakınları da manevi tazminat isteyebilir.
Davanızı adli yardım talepli olarak açarak dava giderlerinin devlet tarafından karşılanmasını talep edebilirsiniz. Ayrıca adliyelerde bulunan adli yardım merkezlerinden kendinize ücretsiz avukat tayin edilmesini talep edebilirsiniz.
2- Depremde yakınım vefat etti. Herhangi bir tazminat hakkımız var mı? Ya da devlet buna dair bir duyuru yaptı mı?
İdari yargıda ve/veya adli yargıda sorumlulara karşı maddi ve manevi tazminat davası açılabilir.
Ölüm gerçekleşmişse ölenin yasal mirasçıları cenaze giderlerini; eğer ölüm hemen gerçekleşmemişse karşılanmamış tedavi giderlerinin ve iş göremediği sürede meydana gelen kazanç kaybının giderilmesini isteyebilir.
Ölenin ölmeden önce süregelen maddi desteğini veya ölmeseydi gelecekteki muhtemel maddi desteğini kaybeden kişiler (ölenin birlikte yaşadığı kişi, çocuğu, anne babası, nişanlısı gibi),destekten yoksun kalma tazminatı isteyebilir.
Ölenin yakınları (eş, anne, baba, kardeş, çocuk gibi) ayrıca manevi tazminat isteyebilir.
Davanızı adli yardım talepli olarak açarak dava giderlerinin devlet tarafından karşılanmasını talep edebilirsiniz. Ayrıca adliyelerde bulunan adli yardım merkezlerinden kendinize ücretsiz avukat tayin edilmesini talep edebilirsiniz.
3- Yakınım depremde vefat etti. Memurdu. Tazminat hakları yandı mı? Ne yapmamız lazım?
Afet kanunu ve 657 Sayılı Kanun kapsamında depremde malul kalan memurlar ve vefat eden memurların mirasçılarına tazminat ikramiye avans ve çeşitli yardımlar verilmesine ilişkin hükümler bulunmaktadır. Ayrıca bazı memurların üyesi olduğu yardımlaşma sandıkları vb kurumlardan da tazminat talep etme hakları vardır.
Vefat edenin mirasçıları lehine Sosyal Sigortalar Kanunu’ndaki şartlar oluştu ise geride kalan mirasçılara yine şartları sağlamaları halinde ölüm aylığı bağlanabilecektir. Devlet tarafından sosyal hak olarak sağlanacağı vaadedilen hususlar ayrı olup, bunlar için yasal düzenleme çıktıktan sonra hak sahibi olabilirsiniz.
4-Yakınım depremde vefat etti. İşçiydi. Tazminat hakları yandı mı? Ne yapmamız lazım?
Vefat dolayısı ile varsa ödenmeyen ücret alacakları kullanılmayan yıllık ücretli izin ücreti alacakları, fazla mesai, ulusal bayram gün tatil alacakları ve kıdem tazminatı mirasçılara geçecektir. Vefat işyerinde ya da işveren tarafından sağlanan konaklama yerinde mesai saatleri dışında bile olsa deprem dolayısı ile gerçekleştiyse iş kazası sayılacağından destekten yoksun kalma tazminatı ve manevi tazminat gibi sair hakları mirasçılar işverenden talep edebileceklerdir.
Vefat edenin varsa Sosyal Sigortalar Kanunu’ndaki şartlar oluştu ise geride kalan mirasçılara yine şartları sağlamaları halinde ölüm aylığı bağlanabilecektir.
Devlet tarafından sosyal hak olarak sağlanacağı vaad edilen hususlar ayrı olup, bunlar için yasal düzenleme çıktıktan sonra hak sahibi olabilirsiniz.
5- Depremde aracım zarar gördü, üzerine moloz düştü? Zararı nasıl karşılayabilirim?
Aracın Trafik Sigortası zararınızı karşılamaz. Aracınızın kaskosu varsa kasko poliçeniz çerçevesinde doğal afet klozu varsa bu kloz kapsamındaki limitler dahilinde kasko sigortasına başvurarak zararınızın giderilmesini talep edebilirsiniz.
Kusur ve sorumluluk durumuna göre idare mahkemesinde ve/veya hukuk mahkemesinde dava açma hakkınız olabilir. Dava açma hakkı olup olmadığı olayın oluş özelliklerine göre ayrıca değerlendirilmedir.
1-Yakınım vefat etti. Ölüm belgesini aldık. Mirasçılık belgesini nasıl çıkarabilirim?
Mirasçılık belgesini vefatın gerçekleştiği ilden bağımsız olarak Türkiye’de herhangi bir notere giderek çıkarabilirsiniz. Notere giderken yanınızda yalnızca kimliğinizin (ya da kimlik yerine geçecek belge) olması yeterlidir. Kimliğiniz depremde kayboldu ise nüfus müdürlüğünden alacağınız geçici kimlik belgesi ile de işlem yapabilirsiniz.
Mirasçılık belgesini almak için tüm mirasçıların gitmesine gerek yoktur. Mirasçılardan 18 yaşını doldurmuş herhangi birinin gitmesi yeterlidir. Depremde vefat eden yakınınız resmi nikahlı eşiniz ise diğer eş ve varsa çocuklar yasal mirasçıdır. Depremde vefat eden yakınınız evli değilse veya dul ise; bu kişinin varsa çocukları, yoksa annesi, babası, kardeşleri yasal mirasçıdır. Yasal mirasçı olup olmadığınızı noter resen kontrol edecektir ve yasal mirasçı iseniz zaten size mirasçılık belgesi verecektir.
Notere gittiniz ancak sistem mirasçılık belgesi vermiyor diyorsa bu durum birçok farklı nedenden kaynaklanıyor olabilir. Bu durumda ancak şu an bulunduğunuz ildeki veya Türkiye’deki herhangi bir adliyeye giderek. Sulh Hukuk Mahkemesine hitaben yazılmış mirasçılık belgesi istemli bir dilekçe ile de mirasçılık belgesi çıkarabilirsiniz.
Noterden mirasçılık belgesi alma işlemleri aynı gün, noter yoğun değilse aynı saatte bile gerçekleşebilmektedir. Mahkemeden mirasçılık belgesi talepleri ortalama olarak 3-5 gün arası (mahkemenin yoğunluğuna göre daha da uzayabilir) sürmektedir.
2-Vefat eden yakınımın hangi banka hesabı var? Üzerine kayıtlı taşınmazlar, araçlar, mevduat hesapları, icra dosyaları, dava dosyası var mı? Varsa neler ve bunların bilgisi neler?
E-devlet üzerinden vefat eden miras bırakanın birçok verisine erişmek mümkün. Bunları sırasıyla kontrol etmenizde fayda vardır:
-Miras bırakan yakınınız Mevduat / Katılım Fonu Hesabı Bulunan Banka Sorgulama (Mirasçısı Olduğunuz Kişi Adına) link:
https://www.turkiye.gov.tr/bdvd-murise-ait-mevduat-katilim-fonu-hesabi-bulunan-banka-sorgulama
-Miras bırakan yakınınız adına kayıtlı Tapu Bilgileri Sorgulama link:
https://www.turkiye.gov.tr/tapu-ve-kadastro-tapu-bilgileri-sorgulama-mirascisi-oldugunuz-kisi-adina
-Miras bırakan yakınınıza Ait Hukuk Dava Dosyası Sorgulama link:
https://www.turkiye.gov.tr/adalet-murise-ait-hukuk-dava-dosyasi-sorgulama
-Miras bırakan yakınınız adına Kayıtlı Araç Bilgisi Sorgulama link:
-Miras bırakan yakınınıza Ait Alacaklı veya Borçlu olduğu İcra Dosyası Sorgulama link:
https://www.turkiye.gov.tr/adalet-murise-ait-icra-dosyasi-sorgulama
-Miras bırakan yakınınıza ait taraf olduğu hukuk dava dosyası sorgulama link:
https://www.turkiye.gov.tr/adalet-murise-ait-hukuk-dava-dosyasi-sorgulama
-Miras bırakan yakınınıza ait taraf olduğu idari dava dosyası sorgulama link:
https://www.turkiye.gov.tr/adalet-murise-ait-idari-dava-dosyasi-sorgulama
3-Bu hesapta varsa paraları çekmek için, aracı üzerimize almak için ne yapmamız lazım ?
Mirasçılık belgesini aldı iseniz, ilişik kesme işlemleri için bir beyanname vermeniz gerekmektedir. Bu beyannamenin adı: veraset ve intikal vergisi beyannamesidir. Bu beyannameyi iki şekilde verebilirsiniz:
Tüm mirasçıların e-devlet şifresi ve erişimi varsa mirasçılardan herhangi biri: https://www.turkiye.gov.tr/gib-veraset-ve-intikal-vergisi-beyannamesi-bavurusu-4063 linkine tıklayarak buradan ilgili bölümleri doldurarak beyannameyi tanzim edebilirsiniz. Sonrasında diğer mirasçıların tamamı girerek girilmiş beyannameyi onaylarsa beyanname işlemlerini online olarak tamamlayabilirsiniz.
Diğer bir seçenek ise herhangi bir vergi dairesine giderek veraset ve intikal vergi beyannamesi formunu doldurunuz. Formu mirasçılık belgesinde adı geçen tüm mirasçılar imzaladıktan sonra (18 yaşından küçükler hariç) mirasçılardan biri vefat edenin bağlı olduğu vergi dairesine formu teslim edebilir. Şayet deprem bölgesinde değilseniz bulunduğunuz ildeki veraset harçlar vergi dairesine yahut ilde bu işlemleri gerçekleştiren vergi dairesine de gidebilirsiniz. Evrak teslim işlemlerinizi bu yerlerden de gerçekleştirebilirsiniz.
Beyannameyi doldururken;
Miras bırakanın banka hesapları varsa bu bankalara gidip bu banka hesaplarında ne kadar meblağ parasal değerler veya kıymetli maden neviden cins değerleri öğrenin.
Yine varsa araç/araçlar bunların rayiç bedelini piyasa şartlarına uygun olarak yazın.
Varsa taşınmazlar tapuda görünen rayiç bedel yazılarını ilgili belediyelerden alıp beyanname ekinde sunun.
Bunları beyannameye yazmaz ya da eksik yazarsanız ya da taşınmazların rayiç bedel belgelerini sunmazsanız düzeltme beyannamesi vermek zorunda kalabilirsiniz ve süreçler uzayabilir.
Beyannamenizi verdikten sonra ilgili vergi dairesinin yoğunluğuna göre size tekrar gelmeniz için bir randevu vereceklerdir. Bu defa gittiğinizde matbu harçları veya doğuyorsa veraset intikal vergilerini ödediğiniz takdirde; beyannamede bildirdiğiniz bankalara, ilgili tapu müdürlüklerine ilişik kesildiğine ilişkin yazılar sistemden gönderilecektir. Yazıların birer örneğini isteyebilirsiniz. Araç varsa devre mâni olmadığına ilişkin yazı verilecektir.
Bu aşamaları tamamladıktan sonra herhangi bir tapu müdürlüğünden mirasçılardan 18 yaşını doldurmuş herhangi biri randevu alarak varsa miras bırakanın taşınmaz mallarının mirasçıların tamamının üzerine intikalini sağlayabilir.
Parasal alacaklar yönünden ise mirasçılar birlikte veya herhangi birine vekalet vererek (bankacılık işlemleri için vekaletnamede özel yetki aranacaktır) bankadan miras bırakanın parasal alacak haklarını alabilir. Aracın devri de aynı şekilde yaptırılabilir.
1-Evimin DASK’ı var mıydı yok muydu hatırlamıyorum, nasıl kontrol edebilirim?
Dask.gov.tr.’ye giriş yaparak evinizin zorunlu deprem sigortasının olup olmadığını bu linkten kontrol sağlanabilir.
2- Evin Dask’ı varsa:
2-a- Evim tamamen yıkıldı, DASK için nereye nasıl başvuru yapacağım?
https://dask.gov.tr/tr/hasar-ihbar-noktalari
Alo DASK 125, Online Hasar İhbarı https://dask.gov.tr/tr/hasar-ihbari , DASK adına Zorunlu Deprem Sigortası poliçesini düzenleyen Sigorta Şirketi ve/veya acentelerine başvuruda bulunabilirsiniz.
https://dask.gov.tr/tr/hasar-ihbarinda-istenen-belgeler
2-b DASK başvurusu için bir zamanaşımı süresi var mı?
Kanunen bu süre 15 gündür. Kurumun yaptığı açıklamada öğrenme tarihi lehe yorumlamakta ve herhangi bir süre koşulu aranmamaktadır.
2-c- Tamamen yıkılan evim için DASK başvuru yaptım. DASK’tan ne kadar ödeme alırım?
https://dask.gov.tr/tr/tarife-ve-primler linkinde yapılacak ödemelere ilişkin tarife yer almaktadır. Ayrıca her konutun büyüklüğü farklı olacağından https://dask.gov.tr/tr/police-prim-ve-bedeli-hesaplama linkinden istenilen bilgilerin girilmesi halinde yapılacak olan ödeme hesaplanabilir. DASK kapsamında ödenecek olan tazminat 640.000,00-TL ile sınırlıdır.
2-d- DASK neleri karşılıyor? Neleri karşılamıyor?
Temeller, ana duvarlar, bağımsız bölümleri ayıran ortak duvarlar, bahçe duvarları, istinat duvarları, tavan ve tabanlar, merdivenler, asansörler sahanlıklar koridorlar çatılar, bacalar ve yapının benzer nitelikteki tamamlayıcı bölümleri DASK kapsamında birlikte ya da ayrı ayrı tazminata tabi kısımlardır.
Enkaz kaldırma masraflar, kar kaybı, iş durması, kira mahrumiyeti, alternatif ikametgah ve işyeri masrafları,mali sorumluluklar ve benzeri başkaca ileri sürülebilecek diğer bütün dolaylı zararlar, her türlü taşınır mal, eşya ve benzerleri tüm bedeni zararlar ve vefat, manevi tazminat talepleri, deprem ve deprem sonucu oluşan yangın, infilak, tsunami veya yer kaymasının dışında kalan hasarlar, depremden bağımsız olarak binanın kendi kusurlu yapısı nedeniyle zamanla oluşmuş zararlar DASK kapsamında tazminata tabi değildir.
2-e-DASK başvurusu yaptım ancak alacağım ödeme benim evimin bedelini, evimdeki eşyaları karşılamıyor. Bakiye alacaklarım için müteahhite veya devlet aleyhine dava açabilir miyim? Açarsam kazanır mıyım? Devlete kusur veriliyor mu? Önceki örneklerde durum nedir?
DASK kapsamında tazminata tabi olmayan başlıklar için konut poliçeniz var ise konut poliçesinden yararlanabilirsiniz. Bununla birlikte depremden kaynaklı hasara uğrayan binalar için haksız fiilden kaynaklı maddi ve manevi tazminat davaları açılabilecektir. Kiracılar yönünden kiraya verenlere; konut sahipleri yönünden ise satın aldıkları kişilere, müteahhitlere; yapı denetimi sebebiyle yapı denetim kuruluşlarına, denetçi mimar ve mühendisler, proje müellifleri ve laboratuvar görevlilerine karşı dava açılır. Aynı zamanda idarenin denetim yükümlülüğü bulunduğundan idareye yönelik de maddi ve manevi tazminat davaları açılabilir. Örneğin Van depreminde idareye %25 kusur atfedilmiş, müteahhitlere %75 kusur atfedilmiştir. Ancak yargı içtihatlarının somut olay nezdinde değerlendirilmesi gerektiğinden değişiklikler olabileceği unutulmamalıdır.
2-f: DASK’ım var. Evim tamamen yıkılmadı. Hafif/Orta/Ağır hasarlı dediler. Ben de para alabilecek miyim?
Sigorta tazminatının hesabında, tam veya kısmi hasar olmasına bakılmaksızın, benzer yapı özellikleri göz önünde bulundurularak, binanın piyasa rayiçlerine göre hesaplanan yeniden yapım maliyeti esas alınır. Ancak sigorta tazminatı, hiçbir durumda sigorta bedelinden fazla olamaz.
2-g: DASK’tan poliçe üst limitimin altında ödeme alırsam, yapılan ödemeye itiraz edebiliyor muyum? İtiraz usulü nasıl?
Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvuru yapabilir ya da hukuk mahkemesinde dava açabilirsiniz. Dava açmadan önce zorunlu arabuluculuk yoluna başvuru yapılması gerekmektedir.
3- Evin DASK’ı yoksa ve DASK kapsamında bir yapı değilse; DASK’ım yoktu. Evim de yıkıldı.DASK’tan tazminat alabilecek miyim? Bölge afet bölgesi ilan edildi. Bunun bir kanunu varmış. Oradan doğan tazminat haklarım veya hak sahipliği haklarım var mı? Varsa neler?
Mevcut mevzuata göre tazminat alamazsınız. Hak sahibi olamazsınız. Ancak ülkemizde 1999 depremi dahil sonraki depremlerin tamamında DASK’ı olmayan yapılar da kanuna eklenen geçici maddelerle tazminat kapsamı içerisinde alınmıştır. Bu depremde de geçmiş örneklere bakarak bugün olmasa bile ileride bu yönde bir mevzuat değişikliği olabileceğini varsayıyoruz. Bu sebeple kanun değişikliklerini takip etmekte fayda vardır.
4- Yıllar önce kendi imkanlarımızla imarsız ev yaptık. Su elektrik abonelikleri var ancak ev sistemde gözükmüyor. Evim yıkıldı, hasar gördü. Haklarım nelerdir, nakdi desteklerden ve tazminat haklarımdan faydalanabilir miyim?
Salt abonelik olması hak sahipliği sonucunu doğurmaz. Tapu kaydınız yoksa nakdi desteklerden ve tazminatlardan mevcut yasalar doğrultusunda faydalanmanız mümkün görünmemektedir. Ancak devlet tarafından yasal değişiklikler ve haklar sağlanırsa bu çerçevede tazminat ve sair haklardan faydalanabilirsiniz.
5-Konut kredisi çekip evimi yapmıştım, satın almıştım. Ev depremde yıkıldı. Kredi bitmedi, ödemeye devam etmek zorunda mıyım? Bankaya olan borçlara ilişkin bir erteleme ya da silinme duyurusu var mı?
Kredisi devam eden ev ile ilgili kredi çekerken ya da sonrasında özel konut sigortası yaptırmış olmanız halinde kredi ödemesine devam etmenize gerek yoktur. Yine konut kredisini yaptıran kişi depremde vefat etti ise ilgili banka tarafından hayat sigortası zorunlu olarak yaptırılmıştır, vefat edenin devam eden konut kredisi taksitleri sigorta firması tarafından ödenip kapatılacaktır.
İş Bankası, Garanti Bankası, Vakıfbank, Ziraat Bankası, Halk Bank depremlerde hayatını kaybeden müşterilerin tüm bireysel kredi, ek hesap ve kredi kartı borçlarının ana para dahil olmak üzere sileceğini ve gerçek kişiler ile KOBİ’lere verilen kredileri 6 ay faizsiz öteleme kararı alındığına dair açıklamada bulunmuştur. Bunlar Bankalar tarafından yapılan duyurular olup, uygulamanın nasıl olacağı ve tam kapsamına ilişkin kesin bir bilgi bulunmamaktadır.
6- Evime hasar tespiti yapılmadı. Hasar tespitini yaptırmak için nereye nasıl başvurmam lazım ?
Hasar tespiti yapılması istenen yapının bulunduğu Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı İl Müdürlüğüne talep iletilebilir. İlçede olunması halinde başvuru, Kaymakamlık aracılığıyla yine aynı ilin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı İl Müdürlüğü’ne yapılabilir.
7-Deprem bölgesini terk ettim. Hasar tespiti yapılıp yapılmadığını nasıl takip edebilirim?
Hasar tespit sorgulama işlemi e-devlet Hasar Tespit Sorgulama ve İtiraz İşlemleri sayfası veya hasartespit.csb.gov.tr adresi üzerinden yapılabilmektedir.
8-Hasar tespiti yapılmış ama itiraz etmek istiyorum. Nasıl itiraz edebilirim?
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, “Hasar durumuna itiraz; itiraz sürecinin başlamasına müteakip e-devlet üzerinden ya da kaymakamlıklara bina koduyla birlikte verecekleri dilekçe ile başvuruda bulunabilirler.” açıklamasında bulunmuştur. Hasar tespitine itiraz süresi 30 gündür. Hasar tespitine itiraz süresinin başlayıp başlamadığı ile ilgili bir bilgi henüz mevcut değildir.
9-Yıkım kararı alınan binalarda hasar tespiti süreci ve itiraz nasıl ilerleyecektir?
Arazinin tehlikeli durumu ve binaların gördüğü hasar bakımından yıktırılması ve boşaltılması gereken yapılarda, en çok 3 gün süre verilerek tehlikenin giderilmesi sahiplerine bildirilir. Mahallinde sahibi bulunmadığı takdirde muhtara tebligat yapılıp yıkım kararı binanın girişine asıldığından binanın kontrol edilmesi ve muhtarlıkta irtibatta kalınması tavsiye edilir. Mal sahibi veya vekili, bu bildiriye karşı 3 gün içinde yetkili idare kurullarına itiraz edebilir.
10- Evim hafif/orta hasarlı. Durumu da biliyorum. Kolonların güçlendirilmesi lazımmış, duvarlarda çatlaklar var hasarın onarımı için tazminat hakkım var mı? Varsa ne yapmam lazım?
7269 sayılı kanuna göre bölge afet bölgesi ilan edilmiştir. Bu kanuna göre ilgili bakanlıklar aracılığı ile hafif ve orta hasarlı yapılar için belirli yardımlar yapılacağı, yapıların güçlendirilmesi, tamir ve tadilatları için ödenek ayrılacağı yazılıdır. Ancak bunların miktarı ve yapılacağı zamana ilişkin süreler kesin olarak belirtilmemiştir. İlgili bakanlıkların açıklamalarını beklemek gerekmektedir.
11- Evim hafif/orta hasarlı. Durumu da biliyorum. Ancak ev eşyaları kullanılamaz hale geldi bunlar için tazminat hakkım var mı ? Varsa ne yapmam lazım?
Özel konut sigortası varsa; bu durumda sigorta poliçenizde deprem klozu varsa, bu klozda yazılı üst limitler dahilinde sigorta şirketine başvuru yaparak kullanılamaz hale gelen eşyalarınız için tazminat talebinde bulunabilirsiniz.
Özel konut sigortası yoksa; Bu durumda müteahhidin kusuru olduğunu düşünüyorsanız veya devletin denetleme yükümlülüğüne aykırı hareket ettiğine dair iddianız varsa her ikisine birden ya da ayrı ayrı tazminat davası açmanız gerekmektedir. Ancak öncesinde zarar gören eşyalarınızın cinsi, miktarı ve güncel değerini delil tespiti yaptırarak belgelendirmeniz gerekmektedir.
12- İdare aleyhine DASK olsun olmasın açacağım davalarda bir zamanaşımı süresi var mı?
Dava açmadan önce zararın idare tarafından karşılanması için idareye 1 yıl içerisinde başvuru yapılmalıdır. Başvuruya olumsuz cevap verilmesi veyahut 30 günlük süre içerisinde cevap verilmemesi halinde 60 günlük süre içerisinde idare mahkemesinde dava açmak gerekmektedir. Bu süreler hak düşürücü süreler olup,sürelerin kaçırılması halinde dava açma hakkınızı kaybedersiniz.
13-DASK olsun olmasın müteahhit aleyhine açılacak davalar bakımından zamanaşımı var mıdır?
Türk Borçlar Kanunu’nun (TBK) 478. maddesi uyarınca, yüklenici ayıplı bir eser meydana getirmişse; bu sebeple açılacak davalar, teslim tarihinden başlayarak, taşınmaz yapılar dışındaki eserlerde iki yılın; taşınmaz yapılarda ise beş yılın ve yüklenicinin ağır kusuru varsa, ayıplı eserin niteliğine bakılmaksızın 20 yılın geçmesiyle zamanaşımına uğrar.
Yargıtay, binaların kaç yıllık olduğunun önemi olmaksızın depremin meydana geldiği andan itibaren zamanaşımı süresinin işlemeye başladığını kabul etmektedir. (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, 22.10.2003 tarih, 2003/4-603 E. ve 2003/594 K. sayılı kararı). Bu nedenle kanunda belirtilen süreler depremin meydana geldiği tarihte işlemeye başlamıştır. Yapının 20 yıldan eski yapı olmasının müteahhit aleyhine açılacak davalar bakımından önemi yoktur.
1-Devlet memuru olarak çalışıyordum, apar topar deprem bölgesi dışındaki bir ile çıktım. Neler yapmam lazım? İzinli sayılacak mıyım? Maaşımı almaya devam edecek miyim?
Cumhurbaşkanlığının 15 Şubat 2023 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 2023/5 sayılı “Afet Bölgesindeki Kamu Çalışanlarına Yönelik Tedbirler” konulu genelgesi uyarınca OHAL ilan edilen illerde görev yapan kamu görevlileri idari izinli sayılmış ancak hizmetlerin aksatılmaması ile ilgili olarak yapılacak düzenlemelerde valiler yetkili kılınmıştır. İdari izin süresince kamu görevlilerinin görevlerini fiilen yerine getirdikleri kabul edilip bunların mali-sosyal hak yardımları ile diğer özlük haklarının saklı tutulduğu belirtilmiştir.
Genelge yayınlanana kadar veya sonrasında OHAL ilan edilen illerde çalışan kamu emekçilerinin görevlerine dönmelerine yönelik çağrılar yapılabilmektedir. Göreve çağrılan ve mazereti nedeni ile göreve gitmek istemeyen kamu emekçilerinin daha önce vermiş oldukları mazeret dilekçeleri geçerli olup, dilekçe vermeyenlerin ise mazeret durumlarını belirten dilekçelerini kurumlarına sunmaları önerilmektedir. Bu genelge uyarınca sadece çalışabilecek durumda olan kişilerin çalışması, çeşitli mazeretler nedeni ile çalışamayacak durumda olanların ise bu mazeretlerini yazılı olarak bildirmeleri önemlidir.
Deprem bölgesindeki kamu hizmetlerinin sürekliliğinin sağlanması açısından yine 15.02.2023 tarihinde Cumhurbaşkanlığının 122 sayılı OHAL Kararnamesi yayınlanmıştır. Kararname ile afet bölgesi dışındaki kamu kurum ve kuruluşlarında görev yapan personel hiçbir şart ve kısıtlamaya tabii tutulmaksızın afet bölgesine görevlendirilebilmektedir. Bu kişilerin de görevlendirme süresi boyunca her türlü mali, sosyal hak ve yardımlarının kendi kurumları tarafından karşılanacağı ve aylıklı izinli sayılacakları belirtilmiştir.
2-İşçi olarak çalışıyordum. İşyerim yıkılmadı ama ben kaygılıyım ve o bölgeye tekrar gitmek istemiyorum. İşveren işbaşı yap dedi, çalışamayacağımı söyledim. Beni işten çıkarabilir mi? Tazminat vb. bir hakkım var mı? Ne yapmam lazım?
Kanaatimizce; bulunduğunuz ildeki bir hastaneye giderek fiziksel olarak yaralıysanız buna uygun, değilseniz ve psikolojik sağlığınız çalışmaya elverişli değilse buna uygun iş göremezlik raporu alarak işvereninize sunabilirsiniz. Raporunuz bittiğinizde uzatabilirsiniz.
Rapor alamadığınız ya da raporunuz uzatılmadığı durumda ise deprem nedeniyle işe gidememeniz durumunda mazeretli sayılmanız gerektiği kanaatindeyiz.
22.02.2023 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan cumhurbaşkanlığı kararnamesine göre pandemi döneminde olduğu gibi ahlak ve iyi niyet kuralları haricinde fesih yasağı getirildiğinden iş akdiniz feshedilemez buna rağmen işveren tarafından işten çıkarılırsanız bu fesih haksız fesihtir. Şartları oluşmuş ise kıdem tazminatı ve ihbar tazminatına hak kazanırsınız. Yanı sıra feshin haksız olup olmasından bağımsız olarak ödenmeyen ücret alacaklarınız, kullanmadığınız yıllık ücretli izin alacaklarınız, fazla mesai alacaklarınız, ulusal bayram gün ve tatil ücret alacaklarınızı her halükârda alabilirsiniz. Bu alacaklarınız talebinize rağmen ödenmemesi halinde bulunduğunuz ilde öncelikle zorunlu arabuluculuğa başvurmalı, anlaşmama halinde dava yoluna gitmelisiniz.
Arabuluculuk sürecinde sulh hukuk mahkemesine başvurarak adli yardımdan tarafınıza bir avukat atanması için talepçi olabilirsiniz. Dava sürecine geçmeden ise yine ilgili ilin adli yardım bürosuna başvurarak dava sürecinizin takibi için adli yardımdan avukat ataması talep edebilirsiniz.
3- İşçi olarak çalışıyordum. İşyerim yıkıldı. Tazminatlarımı alabilir miyim? Ne yapmam lazım?
İş kanununun 24. maddesinin 3. bendine göre “İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa” işçi iş akdini haklı nedenlerle feshedebilir. Bu hükme dayanarak bir haftanın sonunda veya şu anda iş akdinizi sona erdirebilir ve varsa yasal alacak haklarınız için dava şartı arabuluculuk ve devamında dava yollarına başvurabilirsiniz.
4- İşçi olarak çalışıyordum. İşyerim yıkıldı. Halen sigortalı görünüyorum. İşsizlik maaşı alabilir miyim? Ne yapmam lazım?
Halen sigortalı görünüyorsanız işsizlik maaşı alamazsınız. Bu durumda SGK’ya başvurarak işyerinizin faal olmadığının tespitini talep edebilir akabinde sigorta çıkışınızın yapılmasını müteakip sigorta çıkış tarihinizi izleyen 30 gün içerisinde e-devlet üzerinden işsizlik maaşı başvurusunda bulunabilirsiniz. Link: https://www.turkiye.gov.tr/issizlik-odenegi-basvurusu E-devlet uygulamasına erişiminiz mümkün değilse herhangi bir sosyal güvenlik merkezinden de yazılı başvuru yapabilirsiniz. Ancak bu şekilde işsizlik maaşı alabilirsiniz.
5- İşçi olarak çalışıyordum. İşyerim yıkıldı. Sigorta çıkışım yapılmış. İşsizlik maaşı alabilir miyim? Nereye başvuru yapmam lazım?
Sigorta çıkış kodunuza göre ve önceki dönem sigortalılık süreniz ve prim gün sayısı gibi şartları sağlıyorsanız işsizlik maaşı alabilirsiniz. Buna göre İşsizlik Ödeneğinden Yararlanma Koşulları;
-Kendi istek ve kusuru dışında işsiz kalmak,
-Hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olmak,
-Hizmet akdinin feshinden önceki son üç yıl içinde en az 600 gün süre ile işsizlik sigortası primi ödemiş olmak,
-Hizmet akdinin feshinden sonraki 30 gün içinde en yakın İŞKUR birimine şahsen ya da elektronik ortamda başvurmak,
olarak sıralanabilir.
Sigorta çıkış tarihinizi izleyen 30 gün içerisinde e-devlet üzerinden işsizlik maaşı başvurusunda bulunabilirsiniz. Link:https://www.turkiye.gov.tr/issizlik-odenegi-basvurusu E-devlet uygulamasına erişiminiz mümkün değilse herhangi bir sosyal güvenlik merkezinden de yazılı başvuru yapabilirsiniz. Bu durumlarda ancak işsizlik maaşı alabilirsiniz. Süreye lütfen dikkat ediniz.
6.Bağkurluyum, küçük esnafım. Prim ödemelerinde düzenleme yapılacak mı? Enkaz altında iş araçlarım kaldı, zarar gördü zararımı nasıl karşılarım?
SGK tarafından 6 Şubat 2023 ila 30 Nisan 2023 arasında, 5510 sayılı Kanuna göre vermekle yükümlü olunan her türlü bilgi, belge ve beyannamelerin (iş kazaları ile meslek hastalıkları bildirimleri dahil), 26 Mayıs 2023 tarihine kadar (bu tarih dahil) kuruma verilmesi halinde yasal süresi içinde verilmiş sayılacağı açıklanmıştır.
Ayrıca 6 Şubat’tan önce ödeme süresi dolmuş mevcut prim borçları ile 2023 yılı ocak, şubat, mart, nisan, mayıs, haziran aylarına ait prim borçları 5510 sayılı Kanunun 89’uncu maddesinde belirtilen gecikme cezası ve gecikme zammı uygulanmaksızın 31 Ağustos 2023 tarihine (bu tarih dahil) kadar ertelenmiştir.
İş araçlarınızın zararı ile ilgili Kasko ve/veya İş yeri Sigorta Poliçeleriniz varsa, bu kapsamda zararınızın giderilmesini talep edebilirsiniz.
1-Mülteciyim; Hatay, Kahramanmaraş, Hatay, Gaziantep, Adıyaman ve Malatya illerinden başka bir ile giderken yol izin belgesi almam gerekiyor mu?
Barınma ihtiyacından dolayı bahsi geçen 5 il dışında kalan tüm illere yol izni belgesi olmaksızın seyahatinize izin verilmektedir. Varış ilindeki il göç idaresi müdürlüklerinde 60 gün süreyle yol izin belgesi düzenlenmesini talep edebilirsiniz.
2- Mülteciyim; Adana, Osmaniye, Şanlıurfa, Kilis ve Diyarbakır illerinden başka bir ile giderken yol izin belgesi almam gerekiyor mu?
Deprem kaynaklı barınma ihtiyacından dolayı seyahatlerinde izin belgesi başvurusunda bulunmanız gerekmektedir. Bu başvuruyu ikamet ilinizden yapmanız gerekmektedir. Bu başvurunuz değerlendirilirken ikamet edilen binaların hasar durumu gözetilir, mağduriyet durumu (afet kaynaklı tedavi ihtiyacı vb.) dikkate alınarak kayda kapalı illerde dâhil olmak üzere Hatay, Kahramanmaraş, Gaziantep, Adıyaman ve Malatya illeri dışındaki illere 60 günlük yol izin belgesi alabilirsiniz.
3- Mülteciyim; yol izin belgesi sevk anlamına gelir mi? 60 günün sonunda ikamet ilime dönmek zorunda mıyım?
Yol izin belgesi sevk yani ikamet ili değişikliği anlamına gelmemektedir. 60 günün sonunda Göç İdaresi Başkanlığı tarafından yeni bir açıklama gelene kadar ikamet ilinize dönmek zorundasınız.
4- Mülteciyim; depremzedeyim, afet bölgesi dışındaki bir ile geldim ancak kalacak yerim yok. Devletin KYK yurtlarına yerleştirmesinden faydalanabilir miyim?
Buna ilişkin olarak Göç İdaresinin resmi olmayan açıklamasına göre mültecilerin kamu kurum ve kuruluşlarınca sağlanan barınma imkanlarından faydalanamayacağına dair bir bilgilendirmesi vardır. Ancak bu ayrımcılık yasağına aykırıdır. Bu nedenle böyle bir durumla karşılaşmanız halinde hukuki destek için maddi imkanınız yoksa adliyelerde bulunan baro adli yardım merkezlerine başvuru yapabilirsiniz.
5- Mülteciyim; depremzedeyim, afet bölgesi dışındaki bir ile geldim sağlık hizmetlerine erişemiyorum. Ne yapmam gerekiyor?
Mültecilerin ikamet ili dışında hastane sevkiyle gelme halleri dışında sağlık hizmetlerine ücretsiz erişimleri mümkün değildir. Bu durumda geldiğiniz ilin göç idaresine başvuruda bulunarak provizyonun bu ilde de açılmasını isteyebilirsiniz.
6- Mülteciyim; depremzedeyim, afet bölgesi dışındaki bir ile geldim çocuklarım eğitim hizmetlerine erişemiyor. Ne yapmam gerekiyor?
Eğitim hakkına erişim temel bir haktır. Bu durumda geldiğiniz ilin göç idaresine başvuruda bulunarak geçici olarak kaldığınız yerin ikamet adresine en yakın okula çocuklarınızı gönderme talebinizi iletebilirsiniz.
Sendika.Org
