Makina Mühendisleri Odası Enerji Çalışma Grubu’nun yayımladığı rapora göre 2018 yılında elektrik ve doğalgaz fiyatlarındaki artış enflasyon miktarının çok üzerinde, elektrik satış fiyatının bileşenleri halktan saklanıyor

Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği’ne (TMMOB) bağlı Makina Mühendisleri Odası’nın Enerji Çalışma Grubu “2018 Yılı Elektrik ve Doğalgaz Fiyatları, Tarife Uygulamaları, Maliyetleri Artıran Etkenler ve Yapılması Gerekenler” raporunu yayımladı.

Enerji girdilerinin ithalat tutarı arttı

Raporda enerji girdilerinin ithalat tutarının 2018 yılında, 2017’ye göre yüzde 15,56 artarak 37,2 milyar dolardan 42,99 milyar dolar yükseldiği ve 223 milyar dolar olan 2018 yılı toplam ithalatının yüzde 19,28’ini oluşturduğu kaydedildi. Raporda elektrik üretiminde, sanayide, konutlarda temel bir enerji kaynağı olarak kullanılan doğalgazın yüzde 99’undan fazlasının ithal edildiğinin altı çizildi.

Raporda ithalat faturalraının ve maliyetlerinin düşürülebileceği belirtilerek şu ifadelere yer verildi:

Başta rüzgâr ve güneş olmak üzere ülkemizin yenilenebilir enerji kaynağı potansiyeli değerlendirilerek ithalat faturası ve maliyetler düşürülebilir. Ancak on yedi yıldır iktidarda olan siyasi kadroların yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik üretimi için belirledikleri hedef rakamlar ile bugünkü duruma ait veriler karşılaştırıldığında, yenilenebilir kaynakların yeterince değerlendirilemediği görülmektedir.

Elektrik ve doğalgaz fiyatlarındaki artış, açıklanan resmi enflasyon oranının çok üzerinde

Raporda, 2018 yılı içinde yapılan zamlarla elektrik fiyatları, 2017 yılı sonuna göre konutlarda yüzde 45, diğer tüketici grupları için yüzde 71-72 oranlarında arttığı kaydedildi. 2019 yılı başında yalnızca konut abonelerine uygulanan yüzde 10 indirimle artış oranının yüzde 30,5’e çekilmesine rağmen yıllık elektrik fiyat artışının, “kamuoyuna iftiharla açıklanan” yüzde 20,3 oranındaki enflasyondan çok daha yüksek olduğu, konutlarda yüzde 50,2’ye, diğer tüketici gruplarında ise yüzde 250’yi aşan oranlarda gerçekleştiğinin altı çizildi.

Doğalgazda da durum farklı değil. Rapora göre, 2018 yılsonunda, 2017’nin sonuna göre konutlarda yüzde 25-37, küçük sanayi kuruluşlarında yüzde 29,5, büyük sanayi kuruluşlarında yüzde 100; elektrik üretimi için yakıt olarak doğalgaz kullanan santrallerde yüzde 146 oranında arttı. Raporda 2019 yılı başında doğalgaz satış fiyatlarında konutlar ve küçük sanayi kuruluşlarına yüzde 10, elektrik üretim tesislerine yüzde 8,8 oranında indirim yapıldığı belirtilerek “Bu indirim sonrasında dahi fiyatlar, Ankara, İstanbul ve Bursa gibi konut abonelerinin en çok olduğu kentlerde 2017 sonuna göre yüzde 17-26 oranında artmıştır” ifadelerine yer verildi.

EPDK elektrik satış fiyat bileşenlerini halktan gizliyor

Raporda EPDK tarafından mevzuat düzenlemesi ile 1 Ocak 2016 tarihinden itibaren, elektrik satış fiyat bileşenlerinin gizlendiğine dikkat çekilerek “Böylece elektrik abonelerinin hangi faaliyete ne kadar bedel ödediklerini öğrenemeyeceği bir fatura sistemi oluşturulmuştur” denildi.

Dağıtım ve tedarik şirketleri, yapılan indirimi halka yansıtmadı

Maliyet bazlı tarifeler ile EÜAŞ dağıtım şirketleri lehine toptan satış fiyatında indirimler yapıldığı belirtilen raporda, EÜAŞ dağıtım ve görevli tedarik şirketlerine yapıaln toptan elektrik enerjisi satışlarında 1 Ocak 2019 itibariyle yüzde 27,2 oranında indirim yapıldığı, şirketlere yıllık bazde 5-5,5 milyar TL destek sağlandığı belirtildi. “Bu indirimler tüketicilerin tariflerine yansıtılmamıştır” denildi.

Oda, enerji yoksulları ve yoksunlarına ücretsiz elektrik ve doğalgazın kamu tarafından verilmesi gerektiğini savunduğunu anımsatarak “Ne yazık ki (bu konu) sorunlu bir şekilde gündeme gelmiştir” ifadelerine yer verdi. Tayyip Erdoğan’ın “düzenli sosyal yardım alan ihtiyaç sahibi vatandaşların 150 kilovat saate kadar elektrik tüketimini ve bu kapsamda yaklaşık 2,5 milyonun üzerindeki hanede her ay ortalama 80 liralık elektrik faturasını devletin karşılayacağını” açıklamasının ardından Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı’nın yaptığı açıklamalardan “söz konusu yardımın kapsamının daraltılacağının anlaşıldığı”nı kaydetti.

Raporda şu önerilere yer verildi:

• Dağıtım şirketlerinin kayıp ve kaçak elektriği azaltma yükümlülüklerini sürekli erteleyen, görevlerini yerine getirmeyen şirketlerin yüklerini tüketicilere ödeten ve faturalarda bunu gizleyen uygulamalara imkân veren EPDK’nın tüketici karşıtı düzenleme ve uygulamaları derhal durdurulmalıdır.
• İletim ve dağıtım kayıplarının düşürülmesine olumlu etkisi göz ardı edilemeyecek olan dağıtık (yerinde) üretime yönelik uygulamalar teşvik edilmelidir.
• Çok zamanlı tarife yapısından tarifelere yapılan artış veya indirimlerde farklılık yaratılarak gizli zamların önünün açılmasına son verilmelidir.
• Dağıtım şirketlerinin, özerk yapıda oluşturulacak bir kamu idaresine devredilerek kamusal hizmet anlayışında yapılandırılması değerlendirilmeli, bu yönde yasal altyapı oluşturulmalıdır.
• Elektrik enerjisinin üretimi, iletimi ve dağıtımı, bütüncül bir planlama ile kamusal hizmeti gerekli kılmaktadır. Sektörden beklentileri farklı birçok şirketin kâr hırsına terk edilmiş düzensiz ve plansız  yapının, öncelikle mevcut dağınıklıktan kurtarılması ve kamusal hizmeti esas alan,  toplum çıkarlarını gözeten özerk bir yapıya kavuşturulması gerekmektedir.
• Elektrik üretimi içinde, yenilenebilir kaynakların payının artmasına ve doğalgazın payının azaltılmasına yönelik politika ve uygulamalara ağırlık verilmeli, önümüzdeki yıllarda doğalgazın payı önce yüzde 30’un altına, nihai olarak yüzde 25 düzeyine düşürülmelidir.
• Enerjide dışa bağımlılığı daha da artıracak olan yeni doğalgaz santral projelerine lisans verilmemeli; lisans alan projelerden yükümlülüklerini yerine getirmeyenlerin lisansları iptal edilmelidir.
• Yurtiçi doğalgaz arama ve üretim faaliyetlerinin yoğunlaşması ve yerli doğalgaz üretiminin mutlaka artırılması gerekir. Karasal alanlar yanı sıra denizlerdeki aramalara hız verilmeli; bir “master plan” dâhilinde, ülke karasında ve denizlerinde arama seferberliğine girişilmelidir.
• Mevcut gaz alım anlaşmaları kapsamlı ve ayrıntılı bir şekilde incelenmeli, ülke aleyhine hükümlerin iptali için yeniden görüşme konusu yapılmalıdır.
• Ülkemizin egemenlik haklarını ve iletimdeki BOTAŞ tekelini zaafa uğratacak olan tüm girişim ve projelere karşı durulmalıdır. BOTAŞ ortak da olsa, başka bir devlete, o devletin ulusal veya çokuluslu kurumları ile ulusötesi şirketlere, ülke toprakları üzerinde boru hattı tesis ve işletme hakkı verilmemelidir. Başka ülkelerdeki üreticilerin gaz ve petrolü, BOTAŞ’la yapılacak bir işbirliği kapsamında, mevcut ulusal gaz ve boru şebekesi üzerinden taşınabilir. Ancak Türkiye, taşınacak gaz ve petrolün tamamını veya kayda değer bir bölümünü tercihli ticari şartlarda satın alma ve ulusal ihtiyaçların karşılanmasında kullanmanın yanı sıra ihraç etme imkânına da sahip olmalıdır.
• Doğalgazda Rusya’ya ve İran’a bağımlılığın azaltılmasına yönelik çalışmalar yapılmalı, kaynaklar çeşitlendirilmelidir.
• Elektrik maliyetleri ile hiçbir ilişkisi olmayan TRT’ye aktarılan pay iptal edilmelidir.
• Doğalgaz fiyatlarındaki KDV yüzde 18’den 1’e düşürülmeli, ÖTV kaldırılmalıdır.

Raporun tamamı için tıklayın.

Sendika.Org