Avrupa Gençlik Forumu (EYF), Avrupa’daki dört stajyerden üçünün ya hiç ücret almadığını ya da çok düşük ücretlerle çalıştığını söylüyor. Avrupa Komisyonu’nun araştırma kurumu Euro-Barometer’a göre; kıtadaki stajyerlerin yüzde 59’u hiç ücret almıyor, yüzde 40’ının herhangi bir sözleşmesi yok.

Stajyerlik, güvencesiz çalışmanın bir biçimi olarak yaygınlaşıyor. Pek çok stajyer, mesleki eğitimlerine hiçbir katkısı olmayan angarya işler yapmaya zorlanıyor.

Ama stajyerler de boş gezmiyor! İşçi sınıfının bu müstesna bölüğü direniş ve hak arama eylemleri düzenliyor. Stajyer hareketinin -tabiri caizse- şehitleri, kahramanları ve öncüleri ortaya çıkıyor.

2013 yılında İngiltere’de bir bankada stajyer olarak çalışan 21 yaşındaki Alman öğrenci Moritz Erhardt, 72 saatlik aralıksız mesainin ardından yorgunluk ve aşırı stres nedeniyle hayatını kaybetmişti. Bu iş cinayeti, bazı uluslararası finans kurumlarında haftalık mesainin 100 saate kadar vardığını ortaya çıkardı.

2015 yazında Birleşmiş Milletler’de staj yapan 22 yaşındaki Yeni Zelandalı David Hyde, Cenevre’deki yüksek ev kiralarıyla baş edemediği için takım elbisesiyle devam ettiği stajı sırasında, bir çadırda kalmıştı. Medyanın yoğun ilgi gösterdiği David Yoldaş stajyerlerin ve göçmen işçilerin sözcüsü olmuştu.

Stajyerler, Fransa’daki Nuit Debout eylemlerinde ön saflardaydı. Geceleri meydanları işgal eden gençler, işten atmayı kolaylaştıran iş kanunu değişikliklerini protesto etmişti. Başbakan, gençlere istihdam yaratacak ve çıraklara ücret ödenmesini sağlayacak 500 milyon Euroluk yeni bir bütçe düzenlemesi sözü vermişti.

Unite the Union Sendikası İngiltere’deki pek çok yardım kuruluşunun yöneticilerine 100 bin poundu aşan maaşlar öderken stajyerlerini hayrına çalıştırdığını açıkladı. Sendikanın “Intern Aware” (Bilinçli Stajyer) kampanyası stajyerlere asgari ücret düzeyinde maaş ödenmesini talep ediyor. Kampanyanın bir sonucu olarak başbakanlık yardım kuruluşlarının ve STK’ların iş kanunundan muaf olmadığını hatırlatan bir açıklama yayımladı ve denetimleri sıklaştırdı.

2013 yılında Avrupa Parlamentosu’nda çalışan yüzlerce stajyer, Brüksel’deki parlamento binasının önünde “sandviç protestosu” adı verilen eylemler düzenledi.

Stajyerlerin çalışma koşullarıyla ilgili bu protestoya adını veren espri “pahalı yemeklere parası yetmeyen stajyerlerin ücretsiz sandviç dağıtılan etkinlikleri takip etmesiydi.”

Ayrıca stajyerlerin öğle tatilinde masa başına dönmeden önce sadece sandviç yiyebilecek kadar kısa zamanları vardı.

Avrupa Parlamentosu’nda iki çeşit stajyerlik var. Bazıları Robert Schuman bursuyla çalışıyor, 1200 Euro ücret alıyor ve mesleki bir eğitim programına dahil oluyor. Ama “stage atypique” kapsamındakiler ücretsiz ve güvencesiz şekilde çalışıyor. Bir milletvekilinin ofis masrafları için 20 bin Euro ödenek aldığını düşünürsek, bu duruma en hafif tabirle “suistimal” diyebiliriz. Kölelik ve sömürü diğer alternatifler olabilir…

Her yıl Ekim ve Mart aylarında bini aşkın yeni stajyer, Avrupa Parlamentosu’na ve Avrupa Komisyonu’na geliyor. Çoğu altı aydan kısa süre çalışıyor ve burada kalıcı bir iş bulamıyor. Kendi ülkelerinde aktivist olanlar bile kısa stajları sırasında çalışma koşullarını iyileştirecek kazanımlar elde edemiyorlar.

Ama sandviç protestolarının önemli bir sonucu oldu; Dönemin stajyerleriInternsGoPro isimli bir platform kurdular. Platformun web sitesi üzerinden stajyerler çalıştıkları kurumlara puan verebiliyor ve deneyimlerini paylaşıyorlar. Böylece iyi ve kötü işverenler tespit ediliyor. InternsGoPro kötü işverenleri ifşa ediyor ve iyi şirketleri ödüllendiriyor. İyi üniversiteler öğrencilerini ödüllü şirketlere yönlendiriyor. Şirketler kara listeye alınmamak için stajyerlerin çalışma koşullarına önem vermek zorunda kalıyor. GoPro “eğitim, ücret, sözleşme, danışmanlık, kariyer olanakları” gibi kriterlere dikkat ediyor.

InternGoPro’ya göre stajyerlerine en iyi davranan kurumlardan biri “Avrupa Gençlik Forumu” (EYF). EYF Avrupa Sendikalar Konfederasyonu (ETUC) Gençlik Komitesi’nin de dahil olduğu yüze yakın gençlik örgütünün çatı örgütü, bizzat stajyer hakları üzerine çalışıyor. EYF stajyerler için “eğitim değeri, yasal haklar ve ücret” gibi asgari standartlar belirlemeye ve AB’ye kabul ettirmeye çalışıyor.

EYF’ye göre stajyeri işçi olarak tanımlamak yanlış. Çünkü staj eğitimin bir parçası. Ama öğrenci tanımı da doğru değil. Çünkü stajyer belli bir zaman ve mekan çerçevesinde istihdam edilir. O yüzden eğitim ve işin kesişim kümesinde bulunan bu özel kategori için koruyucu yasal düzenlemeler ihtiyaç var.

EYF “Avrupa Stajyerlik ve Çıraklık Sözleşmesi”ni kabul ettirmeye çalışıyor. Bu sözleşmeye göre “stajyerler eğitimleriyle bağlantılı işlerde çalışmalı, yoksulluk sınırının üstünde ücret almalı, sosyal güvenlik primleri ödenmeli ve belirli bir iş tanımları olmalı”.

Gençlik örgütlerine göre, stajyerlerin ve çırakların hakları için mücadele sadece gençlerin omuzlarına bırakılamaz. Diğer kuşaklardan işçilere yani sendikalara görev düşüyor.

Avrupa ülkelerinde pek çok sendika kendi işkollarında çalışan stajyerleri üye yapmaya ve onlar için eğitim programları düzenlemeye başladı. Emekliler sendikası, gençlik sendikası, güvencesizler sendikası gibi başarılı örnekler yaratan İtalya Sendikalar Konfederasyonu (CGIL) her yıl işgücüne katılan 348 bin stajyeri üye yapmak için kolları sıvadı, bayrakları astı…

Avrupa genelinde 45 milyon işçiyi temsil eden Avrupa Sendikalar Konfederasyonu‘nun (ETUC) Gençlik Komitesi stajyer ve çırakların haklarını geliştirmek için faaliyetler düzenliyor. ETUC, mesleki eğitimdeki öğrencilerin ucuz iş gücü olarak görülmemesi için resmi sözleşme talep ediyor. Stajyer ve çırakların sendikalara üye olarak toplu sözleşmelere taraf olmasını savunuyor. Avrupa sendika hareketi Stajyer Erasmus’u adını verdiği bir program çerçevesinde stajyerlere serbest dolaşım hakkı ve farklı ülkelerde staj imkanı istiyor.

Stajyerlik ücretsiz çalışmayı meşrulaştırıyor, daha fazla insanı güvencesiz istihdama sürüklüyor. Stajlar kadrolu-güvenceli işlerin yerini alıyor. Eğer staj gençlere iş yaşamını öğretmeyi amaçlıyorsa gelecekte karşılaşacakları sömürüyü ezberletiyor. Başlığı tekrarlayarak bitirelim; Dünya’nın bütün stajyerleri birleşiniz. Güvencesizlikten başka kaybedecek neyiniz var!