Paylaşım ekonomisini sosyalistler yapınca geri kalmışlık, kapitalizm yapınca çok parlak fikir… Neymiş? İnsanları parayla motive etmezsen yaratıcı fikirler çıkmazmış, toplum ilerlemezmiş. Teşekkürler kapitalizm; sosyalizmin yıllardır cep telefonsuz, internetsiz, aplikasyonsuz yaptığı şeyleri bize 100 dolara sattığın için… Bundan birkaç sene evvel hac vazifemizi yerine getirmek için Küba’ya gittiğimizde sosyalizme dair dikkatimi çeken ve sürekli anlattığım bir iki […]
Paylaşım ekonomisini sosyalistler yapınca geri kalmışlık, kapitalizm yapınca çok parlak fikir… Neymiş? İnsanları parayla motive etmezsen yaratıcı fikirler çıkmazmış, toplum ilerlemezmiş. Teşekkürler kapitalizm; sosyalizmin yıllardır cep telefonsuz, internetsiz, aplikasyonsuz yaptığı şeyleri bize 100 dolara sattığın için…
Bundan birkaç sene evvel hac vazifemizi yerine getirmek için Küba’ya gittiğimizde sosyalizme dair dikkatimi çeken ve sürekli anlattığım bir iki husus bugün Lyft, Uber ve AirBnB gibi popüler paylaşım ekonomisi (sharing economy) uygulamalarını kullananların çığ gibi büyümesiyle daha fazla anlam kazandı. Aklın yolu bir; ben de şahsi seyahatlerimde AirBnB’yi tercih ediyorum, fakat akıllı telefonum olmadığı için Uber kullanamıyorum. Ancak iddiam şu ki sistemin paylaşım ekonomisi diye pazarladığı uygulamaları sosyalizm yıllardır paylaşıyor zaten…
Küba ulaşım sorununu nasıl çözdü?
Klasik liberaller çok üzülecek ama Küba yasalarına göre otostop çekenleri, eğer boş koltuğunuz varsa, arabanıza almak zorundasınız. Başka ülkelerde olduğu gibi paranız var diye kocaman arabayla tek başına yolda gitmek yok yani. Malum “komünist diktatörlük” işte, ne yaparsın…
Uzun yola gitmek için otobanın herhangi bir yerinde elinizi sallayarak araç bulabilirsiniz. Ulaşımın zor ve taşıma imkanının az olduğu Santiago de Cuba gibi bazı büyük şehirlerde ise yandaki resimde gördüğünüz yolcu duraklarında bekleyip oradan geçen arabalara binebilirsiniz. Gerekirse aktarma otostop yaparak,gideceğiniz yere muhakkak gidersiniz.
Gel zaman git zaman, devlet bu kuralın uygulanmasında ve denetiminde sıkıntı yaşamaya başlamış; malum Küba dünyanın en zengin ülkesi değil, kaynakları ve imkanları kısıtlı. Tabii arada yolda kalanlar, gitmesi gereken yere gecikenler vesaire derken millet arabaları durdurmak için baş parmak yerine birkaç peso sallamaya başlamış. Yani zaman içinde, toplumsal olarak, bu hizmetin, Küba standartlarında çok makul bir fiyatı oluşmuş. Duracak olan baş parmağa da duruyor ama durmayacak olan birkaç pesoya tav olabiliyor. Benim gördüğüm, şehirlerarası yol için 2-3 turist pesosu (bugünkü kurla 6-9 Türk lirası, 2 sene önceki kurla 3-5 liraydı) sallıyorlardı. Sonuçta adam zaten gidiyor, yanına da birini alıp iki çift lafın belini kırarak giderler.
Al sana Uber…
Hem de internetsiz. Üstelik bedava. En komünistinden.
Casa Particulares mi? AirBnB mi?
Raul Castro’nun seçilmesi ve turizmin gelişmesiyle birlikte, Küba şöyle bir uygulamaya gitti:
Kübalı vatandaşlar eğer isterlerse, evde müsait odaları varsa, ve evin bakımı yerindeyse,yerli ve yabancı turistleri ağırlayabilirler. Başvuru sırasına göre müfettişler evinize gelip temizlik vesaire gibi şartları yerine getirip getirmediğinize bakıyorlar. Kriterleri sağlıyorsanız, ki çoğu aile kolaylıkla sağlayabiliyor, devlet size casaparticular (hususi ev) lisansı veriyor ve kapınıza resimde gördüğünüz mavi çatı logosunu asıyorsunuz. Bu logoyu gördüğünüz her evin kapısını çalıp boş oda sorabilirsiniz.
Küba’da bir ay boyunca pek çok şehirde böyle pek çok evde kaldık. Muhitine göre en ucuzu geceliği 15 dolar, en pahalısıysa 30 dolardı. Bu oda fiyatı olduğu için bir odada üç kişi de kalsanız yine 15 dolar, yani kişi başı 5 dolara geliyor ki Iberostar’ın 200-300 dolarlık oda fiyatlarını düşünecek olursanız para bile sayılmaz. Tabii bunlar turistler için. Malum Küba’da her ailenin evi var zaten, ücretsiz. Öte yandan, devlet bu hizmetin yüzde 50 ortağı. Sosyalist yasalar gereği yanınızda yabancı işçi çalıştıramadığınız (yalnız kendi ailenizden insan çalışabiliyor) ve kazancınızın yarısını devlet aldığı için sistem kişisel sermaye birikimine müsaade etmiyor.
Al sana AirBnB…
Hem de internetsiz. Üstelik çok ucuza. En sosyalistinden.
Kılavuzu Silikon Vadisi olanın…
Evet ama Uber, AirBnB falan epey güvenli; doğrulanmış ev sahipleri ve referanslı sürücüler var; tanımadığım etmediğim birinin arabasına neden bineyim?
Merak etme kardeşim, Küba suç oranı dünyanın en düşük ülkelerinden biri. Referansa, insanların sürekli birbirinden şüphe duyduğu, suç oranının yüksek ve bireyci insanların çoğunlukta olduğu kapitalist toplumlarda ihtiyaç vardır. Elma ile armudu karıştırmayalım.
İşin komiği, Küba’ya gidip bunları gören bazı zevzeklerin “işte fakir ülke, yeterli sayıda otel olmayınca milletin evinde kalmak durumundasın” ya da “tabii bak geri kalmış ülke, araba üretemedikleri için birbirlerinin arabalarına biniyorlar” diyerek horladıkları sosyalist uygulamaları Amerika bunlara 100 dolara kakalayınca “bak işte helal olsun, ne kadar dâhiyane bir fikir, toplum teknolojiyle ilerliyor işte” diye pohpohlaması.. Yani paylaşım ekonomisini sosyalistler yapınca geri kalmışlık, kapitalizm yapınca çok parlak fikir… Neymiş? İnsanları parayla motive etmezsen yaratıcı fikirler çıkmazmış, toplum ilerlemezmiş. Teşekkürler kapitalizm; sosyalizmin yıllardır cep telefonsuz, internetsiz, aplikasyonsuz yaptığı şeyleri bize 100 dolara sattığın için… Sayende ne kadar da hızlı gelişiyoruz. Teknolojiden çatlayacağız resmen.
Vizyon meselesi..
Düşünün, bir yanda bir toplum insanlık için imkanlar dahilinde pratik çözümler planlıyor… Öte yanda bekle ki sözüm ona bir dâhi parlak bir fikir üretsin; sonra bu fikri “business model” haline getirip akbaba sermayedarlara sunsun; ikna olan bir akbaba projeye para yatırsın; insan kandırmayı iyi bilen bir reklamcı ürünü pazarlasın; vergi kaçırmaktan anlayan bir muhasebeci üçkağıt tezgahını kursun; sonra da ürünü millete 50-100-150 dolara itelesinler, 3-4 vampir de köşeyi dönsün. Ölme eşeğim yaz gelsin…
Kapitalizmde bir fikri kazançlı bir “iş modeli” haline getiremediğiniz müddetçe o fikrin hiçbir kıymeti yoktur. Misal, yarın öbür gün Ubermilyon dolarlık zararlarını çıkaramazsa batar gider, BiTaksi’den taksi çağırırsınız. Ama sosyalizmde komünist otostop var olmaya devam eder. Çünkü Küba’nın maksadı monetizasyon değil toplumun ilerlemesidir.
Ben ütopya filan kurmuyorum, olanı aktarıyorum, kendi yorumumla. Adamlar olayı çözmüş. Küba kaynak yetersizliğine rağmen bunları yaparken ortada ne Uber vardı ne de AirBnB. Demem o ki; Palo Alto’nun bize “dâhi”diye yutturmaya çalıştığı, ama aslında hayatlarını kişisel gelişim zırvaları okuyup 8 adımda zengin olmaya adamış eğitimli parazitlere ya da Harvard’lı CEO’lara kimsenin ihtiyacı yok. İhtiyacımız olan tek şey sosyalist iradedir… Sosyalizmin gelecek için insanlığa sunduğu potansiyel bu “çok zeki” asalaklarındar monetizasyon vizyonunun çok ötesindedir.
Ama sorsanız “sosyolozm teoru de cok guzol amo protukta çalusmuyor.”
Bu lafı ilk çıkaranı bir yakalasam…
