Macaristan: Protestolar sonucunda neoliberal milliyetçi hükümet internet vergi tasarısını geri çekiyor

Viktor Orbán’ın neoliberal milliyetçi hükümeti Ekim sonunda internet kullanımına özel bir vergi getirme niyetinde olduklarını açıklamıştı. Bunu sadece mali nedenlerden dolayı yapmıyorlardı, aynı zamanda amaçları alternatif medya kanallarına erişimi daha da pahalılaştırmaktı. Bu tasarı, Orbán’ın seçildiği 2010 yılından bu yana yapılan en büyük protestoların tetikleyicisi oldu. Protestolar sayesinde Ekim sonunda, Orbán internet vergisi yasa tasarısını geri çektiğini ve bu konuyla ilgili Haziran 2015’te bir istişare toplantısı düzenleyeceğini duyurdu.

Yerel ve genel seçimleri kazandıktan sonra, Fidesz hükümeti medyayı ve haberleşmeyi daha sıkı kontrol altına alma planları için gerekli şartların oluştuğunu düşünmeye başladı. Seçimler liberal sol muhalefetin zayıf ve bölünmüş olduğunu gösterdi. Hükümet o taraftan gelecek ciddi bir muhalefete ihtimal vermiyordu. Medya üzerinde daha sıkı bir kontrol kurmak için gerekli olan birkaç adımı da atmışlardı. Zaten Macaristan’da ulusal medya, hükümetin çizgisinde yayın yapmak zorunda ve birçok muhalif gazeteci işinden edildi. Özel medya ise daha çok gayrı resmi yollardan baskı görüyor. Fidesz’e yakın sermaye grupları özel medya sektöründe önemli bir rol oynuyor. Bu nedenle internet medyası muhalif seslerin duyulması açısından büyük bir öneme sahip.

İnternetin alternatif medya için önemi hükümetin internet vergisi tasarısını gündeme getirmesinin asıl nedeni gibi gözüküyor. Başlangıçtaki tasarı indirilen ya da yüklenen her gigabayt için 150 forint(1.35 TL) vergi almayı planlıyordu. Şeklen bu tasarı hali hazırda mevcut özel iletişim vergilerinin bir uzantısı olarak algılandı. Bu, doğrudan vergilerin çok düşük (gelir vergisi gibi), dolaylı vergilerin ise çok yüksek olduğu (KDV ve özel tüketici vergisi gibi) bir sisteme mükemmel uyum sağlıyor. Bu vergi sistemi vergi yükünün büyük bir kısmını nüfusun yoksul kesimlerine yüklüyor, üst orta sınıf ve orta sınıf tabakadan ise cüzi vergi alıyor. Macar bir telefon kullanıcısı hali hazırda %27 lik bir KDV (Avrupa’daki en yüksek KDV oranı), dakika ve ayrıca kısa mesaj başına 10 forint (0.090 TL), bunlara ilaveten, dolaylı olarak daha yüksek kurlarla özel telefon operatörlerine koyulan özel bir iletişim vergisi ve son olarak da fatura ödenirken alınan bir işlem vergisi ödüyor. Macaristan’da iletişim servislerinden yararlanmak zaten oldukça pahalı. Önerilen tasarı bunu daha da pahalı bir hale getiriyor. Bunun altında yatan fikir ise alternatif medyaya erişimde finansal güçlükler yaratmak.

Orbán’ın internet vergisi planları güçlü bir protesto dalgasının tetikleyicisi oldu. İnternet Vergisine Karşı Yüz Bin Kişi adlı bir Facebook sayfasının destekleyicileri bir protesto çağrısı yaptı. 130 binden fazla kullanıcı 24 saat içinde bu sayfayla bağlantı kurdu. 19 Ekim’deki ilk protestolarda 20 binden fazla protestocu Budapeşte sokakları boyunca yürüyüş yaptı. 28 Ekim’de 2 gün süren kitlesel protestolar yapıldı. Protesto hareketi daha da güçlendi. On binlerce kişi sokağa döküldü. Protestolar sadece başkent Budapeşte’yle sınırlı kalmadı, Pécs, Györ, Szeged ve Debrecen gibi şehirlere de sıçradı. Protesto çağrıları üniversite şehirlerinde özellikle geniş yankı buldu. Protestocular ‘’Ücretsiz İnternet! Özgür Memleket!’’ ve ‘’ Yolsuzlara Vergi Vermeyeceğiz!’’ sloganları attı. Protestoları örgütleyenlerden biri olan Balász Nemes’e göre, internet bardağı taşıran son damlaydı. ‘’ Orbán hükümeti haddini aştı. Sivil halkta genel bir hoşnutsuzluk havası var.’’ Nemes ayrıca protestolara merkez sol ve sağ gruplardan da katılanların olduğunun altını çizdi. Budapeşte’deki mitingde konuşanlar, hükümeti sadece basın özgürlüğünü kısıtladığı için değil kendilerine yakın işverenlerin hızlıca zenginleşmelerine olanak veren mevcut kayırmacı iletişim ağı gibi başka nedenler için de ağır bir dille eleştirdiler.

Hiç beklemediği kadar güçlü bir protesto dalgasıyla karşılaşan hükümet, başlarda işin içinden vergiyi biraz hafifleterek çıkmaya çalıştı. Vergiyi kişi başına 700 forint (6.3 TL) şirket başınaysa 500 forint (4.5 TL) ile sınırlandıracak şekilde değiştirerek yeniden sundular. Protestolar büyüdükçe Orbán sonunda vergi tasarısını geri çekti ve gelecek yıl Ocak ayında bir istişare toplantısı düzenleyeceğini duyurdu. Böylece, hükümet tasarıyı geri çekmeye zorlanmış oldu. Ancak anlaşmazlık henüz bitmiş değil. Sadece yeni bir evreye gelindi. İlk turun galibi protesto hareketi oldu. Bu Macaristan için örnek teşkil edecek bir durum.

Çeviri: Melis Kabay

*Viyana Ekonomi Üniversitesi, Uluslararası Kalkınma Enstitüsü öğretim üyesi Prof. Dr. Joachim Becker Macaristan’daki internet zammı protestolarını Sendika.Org için değerlendirdi.