Türkiye’de ve dünyanın dört köşesinde neoliberalizme karşı eğitimden sağlığa, barınmadan suya birçok başlıkta verilen mücadelelerin kod adı ‘hak mücadelelerini’ güncel olduğu kadar kuramsal ve tarihsel boyutlarıyla da ele alan ilk kitap yayımlandı. NotaBene Yayınları etiketini taşıyan iki ciltlik ‘Kuramsal ve Tarihsel Boyutlarıyla Hak Mücadeleleri’ çalışmasında konuyla ilgili yerli ve yabancı birçok uzman ismin toplam 26 makalesi yer alıyor.
Son yıllarda tüm dünyada sık sık gündeme gelen, neoliberal politikalara karşı eğitimden sağlığa, barınmadan suya farklı alanlardaki insanca yaşam mücadelelerinin kod adı ‘hak mücadelelerini’ kuramsal, tarihsel ve güncel boyutlarıyla ele alan ilk kitap yayınlandı. NotaBene Yayınları tarafından iki cilt halinde yayımlanan ‘Kuramsal ve Tarihsel Boyutlarıyla Hak Mücadeleleri’ çalışması, hak kavramı ve hak mücadelelerini farklı zaman dilimleri ve farklı coğrafyalardan örneklerle tartışıyor.
Kitapta, Türkiye’de son yıllarda daha çok muhafazakâr referanslarla gündeme gelen hak kavramının aslında neoliberalizmin tüm saldırılarına karşı yoksulların ve emekçilerin, mücadeleler sonucu elde ettikleri kazanımlarının savunusu olduğu ortaya koyuluyor.
Hak kavramı ve hak mücadeleleri
Çalışmanın birinci cildinde hak mücadelelerinin kuramsal boyutuna dair yazılar yer alıyor. İlk dört yazı (Y. Bürkev-M. Özuğurlu, Y. Özdek, M. Lebowitz ve A. Özuğurlu) doğrudan hak mücadelelerine ilişkin. İlk iki makale tarihsel bir perspektifle güncel analizler yaparken, derleme için yüz yüze görüşme yapılan M. Lebowitz’in birçok önemli konuya değinen söyleşisi ve A. Özuğurlu’nun makalesi Marx’ın günümüzde yeniden yorumlanmasının yaratacağı devrimci sonuçlara vurgu yapıyor. Bunları tartışmayı genişleten katkılar (K. Boratav, S. Amin, E. Yıldızoğlu, S. Bayramoğlu, U. Karatepe) izliyor. Bu katkılar, günümüz Türkiye’sinde hak mücadeleleri ve toplumsal muhalefetin savunacağı somut bir ekonomik program (K. Boratav) ve hak mücadelesi zemininin doğrudan bağlantılı olduğu güvencesizlik (S. Amin), orta sınıfların proleterleşmesi (E. Yıldızoğlu), siyasal rejimlerin sistematik biçimde baskıcılaşması (S. Bayramoğlu) ve hak kavrayışının yerini dinsel hayırseverliğin alması (U. Karatepe) gibi konuları içeriyor. Bu katkılarla, hak kavramı ve hak mücadelesinin iç içe geçtiği alanların çapı da ortaya konmuş oluyor.
Kamusallığın yeniden inşası bağlamında hak mücadeleleri
Bunları hak kavramını kamusallık bağlamında ele alan yazı bloğu (Ç. Çidamlı, F. Zabcı, E. V. Ergül-A. Aydın) izliyor. Yazı bloğu bir bütün olarak hak mücadelelerinin ana ekseni olarak kavramsallaştırılan kamusallığın devrimci bir bakış açısıyla yeniden inşasını sorunsallaştırıyor. Bu çerçevede ‘kamu yararı’ kavramı, sermaye egemenliğini meşrulaştırmadaki rolüne dikkat çekilerek eleştiriliyor; bu eleştiriyi, Arendt’in reformcu kamusallık yorumunun eleştirisi tamamlıyor. Birinci Cilt’in son yazı bloğu, sorunu hukuk alanının içinden tartışan katkılardan oluşuyor. Liberalizmin hukuk zeminine eleştirel darbeler indiren A. M. Özdemir-E. Aykut’un katkısı ile hukuk zeminini emekçilerin direniş olanakları bakımından ele alan O. Karahanoğulları’nın katkısı, Birinci Cilt’e damgasını vuran kuramsal tartışmaların ‘aykırı’ görüntüsünü güçlendiriyor.
Dünyanın dört yanından hak mücadelesi deneyimleri
İkinci Cilt ise dünyadaki güncel hak mücadeleleri pratikleri ve tarihten bugüne mücadeleler ekseninde haklar üzerine kurulu iki bölüm ve tarihsel hak belgelerini içeren ekler bölümünden oluşuyor. Birinci bölümde A. E. Demirhan, ülkeleri ve mücadeleleri tasnif ettiği makalesinde uluslararası planda hak mücadelelerinin doyurucu bir panoramasını sunuyor. J. Petras, ’21. yüzyıl sosyalizmi’ kavramının bayraktarlığını yapan üç ülkeyi (Venezüella, Bolivya, Ekvador) mercek altına alıyor; adı geçen ülke yönetimlerine tarihsel kıyaslamalar yaparak sert eleştiriler yöneltiyor. Yüzyüze görüşülen C. Katz ise söyleşisinde son dönemdeki Latin Amerika toplumsal hareketlerinin deneyimlerini yorumluyor; Katz’ın ulus sorunu ve ‘alt emperyalizm’ üzerine düşünceleri, Türkiye bağlamında ayrıca anlam kazanıyor. Bu bölümün son iki makalesinde (S. Dirlik, M. Rahvancıoğlu) bir ilk denenerek, Türkiye ve Kıbrıs’taki toplumsal muhalefet hareketlerinin, hak mücadeleleri eksenindeki bilançoları çıkartılıyor. İkinci Cilt’in izleyen bölümü, hak hareketlerinin 18.-19. yüzyıllardaki tarihsel gelişimiyle (Y. Akkaya) başlıyor. Bunu SSCB anayasal sisteminin (K. Akbaş) ve oldukça ayrıntılı olarak Küba deneyiminin (S. Odabaşı) hak kavramı bağlamındaki analizi izliyor. K. Turanlı Yücel’in halkların hakları kavramını ele alan çalışmasını sırasıyla, sosyal haklar (M. Özveri) ve sosyal güvenlik (N. Dertli) hakkının gasp ediliş serüveni ve güvencesizlik kıskacına alınan çalışma hakkı (D. Kutlu) kavramsallaştırması izliyor.
Fransız Baldırıçıplaklarının Eşitler Manifestosu’ndan Kara Panterler’in programına tarihi hak mücadelesi belgeleri
Bu cildin ekler bölümünde ise ‘aşağıdan’ gelişen ve tarihe damga vuran hak mücadelelerinin yansıdığı belgelere yer verilmiş. Bu belgeler hak mücadelelerine dair tarihsel belleği yeniden canlandırırken, mücadele coşkusunu her satırda hissettiriyor. Alman köylülerinin dirençlerine karşın lütuf bekleyen tavırlarından, İngiltere’de Levellers hareketinin tarihsel önem taşıyan ama bugünden bakıldığında son derece ‘ölçülü’ taleplerine; Fransız ‘Baldırıçıplaklarının’ muazzam devrimci coşku ve atılımlarından, İngiliz Çartist hareketin taleplerine; Paris Komünü’nün tüm Fransız halkına yönelik devrimci haykırışından, Avrupa’daki önde gelen komünist partilerin 1848’den 1903’e kadar programlarının sosyal haklar açısından biçimleniş ve değişimine; sosyalist rejimlerin tarihteki en ileri sosyal haklar içeren anayasalarından alınan bölümlerden, Afrika’da yeni-sömürgeciliğe karşı yükseltilen halkların haklarına; ABD’deki Kara Panterler’in başlıca programatik taleplerinden son dönemde neoliberal yıkıma karşı ayaklanan Bolivya halkının ‘aşağıdan’ dinamizmini yansıtan anayasa hazırlık belgesi niteliğindeki manifestoya kadar, özenle seçilmiş belgeler hak mücadelelerinin tarihsel gelişiminin adeta bir resmi geçidi mahiyetini taşıyor.
Eser Adı: Kuramsal ve Tarihsel Boyutlarıyla Hak Mücadeleleri I – II
Yazar: I. cilt yazarları: Yalçın Bürkev, Metin Özuğurlu, Yasemin Özdek, Michael Lebowitz, Aynur Özuğurlu, Korkut Boratav, Samir Amin, Ergin Yıldızoğlu, Sonay Bayramoğlu, Umar Karatepe, Çiğdem Çidamlı, Filiz Zabcı, Ersin Vedat Elgür, Abdurrahman Aydın, Ali Murat Özdemir, Ebubekir Aykut, Onur Karahanoğlulları.
II. cilt yazarları: Ali Ergin Demirhan, James Petras, Claudio Katz, Süleyman Dirlik, Münür Rahvancıoğlu, Yüksel Akkaya, Kasım Akbaş, Sinan Odabaşı, K. Turanlı Yücel, Murat Özveri, Nail Dertli, Denizcan Kutlu.
Yayınevi: Nota Bene Yayınları
Yayın Yeri ve Tarihi: İstanbul, 2011
Etiket Fiyatı: 22 TL
